ประวัติภาควิชาวิศวกรรมโลหการ

ภาควิชาวิศวกรรมโลหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ก่อตั้งขึ้นเมื่อเดือนมกราคม 2517 เนื่องจากทบวงมหาวิทยาลัย (ในสมัยนั้น) ได้เล็งเห็นความสำคัญของอุตสาหกรรมหลักของไทยหลายประเภท ที่ได้มีการเจริญเติบโตและมีการร่วมลงทุนมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในอุตสาหกรรมการผลิตเหล็กเส้น

จากผลการสำรวจความต้องการวิศวกรสาขาโลหการที่คณะวิศวกรรมศาสตร์ได้ดำเนินการสำรวจก่อนหน้านั้น พบว่าในอุตสาหกรรมขาดแคลนวิศวกรโลหการเป็นจำนวนมากและมีแนวโน้มความต้องการที่สูงขึ้นเรื่อย ๆ แต่การผลิตบุคลากรด้านโลหะในภาคการศึกษาของรัฐยังไม่มีหน่วยงานที่ทำการสอนในสาขาวิศวกรรมโลหการ ยังคงมีเฉพาะที่เน้นหนักไปทางด้านการสำรวจเพื่อหาแหล่งแร่ การแต่งแร่และการถลุงสกัดเอาโลหะออกมาจากแร่ ดังนั้นการเปิดสอนทางด้านวิศวกรรมโลหการจึงเป็นโอกาสที่ดีในการพัฒนาประเทศให้ก้าวไกลอย่างมาก เพราะศาสตร์ด้านโลหการครอบคลุมตั้งแต่การถลุงสกัดโลหะ การปรับปรุงคุณภาพและคุณสมบัติของโลหะผสม การเลือกใช้วัสดุ กรรมวิธีการผลิตทั้งการหล่อโลหะและการ ขึ้นรูปโลหะ การป้องกันการกัดกร่อน การเคลือบผิวโลหะ ตลอดจนการพัฒนานวัตกรรมด้านโลหะและวัสดุอื่น ๆ ด้วย

ด้านการปรับปรุงและพัฒนาหลักสูตรวิศวกรรมศาสตรบัณฑิตสาขาวิศวกรรมโลหการ ภาควิชาฯ ได้ดำเนินการปรับปรุงให้ก้าวหน้า ทันสมัยและเป็นที่ต้องการของอุตสาหกรรมและประเทศอย่างต่อเนื่อง โดยสามารถกล่าว โดยย่อได้ดังนี้

ในช่วงเริ่มแรกหลักสูตรระดับปริญญาตรีนี้มีเนื้อหาวิชาเกี่ยวข้องกับสาขาวิศวกรรมเหมืองแร่ ได้แก่ การแต่งแร่ (Mineral Dressing) โลหการการผลิต (Process Metallurgy) และโลหการกายภาพ (Physical Metallurgy) ต่อมาได้ขยายเนื้อหาวิชาในหลักสูตรให้กว้างมากขึ้น โดยบัณฑิตที่จบหลักสูตรสามารถจดทะเบียนวิศวกรควบคุมในงานวิศวกรรมสาขาเหมืองแร่ (กว. เหมืองแร่) หรือในงานวิศวกรรมสาขาอุตสาหการ (กว. อุตสาหการ) เมื่อเลือกเรียนกลุ่มรายวิชาที่เกี่ยวข้องทางด้านเหมืองแร่หรือด้านอุตสาหการ เช่น รายวิชาควบคุมคุณภาพ และยังปรับปรุงเนื้อหาวิชาการทางโลหการกายภาพ (Physical Metallurgy) ให้เน้นหนักไปทางด้าน Metal Fabrication ที่เกี่ยวข้องกับการขึ้นรูปโลหะ การเชื่อมโลหะ การตัด-กลึงโลหะ ทั้งนี้เพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการของอุตสาหกรรมของประเทศ

ในปีการศึกษา 2544 ภาควิชาฯ ได้พิจารณาเห็นว่า แนวโน้มการใช้งานโลหะไม่ได้ใช้เพียงศาสตร์ทางด้านโลหะเพียงประเภทเดียว แต่ยังนำวัสดุประเภทอื่นทั้งกลุ่มพอลิเมอร์และกลุ่มเซรามิกมาใช้ร่วมกับกลุ่มโลหะด้วย จึงได้ปรับปรุงหลักสูตรให้กว้างมากขึ้นและเปลี่ยนชื่อหลักสูตรเป็นหลักสูตรวิศวกรรมศาสตรบัณฑิตสาขาวิศวกรรมโลหการและวัสดุ โดยเพิ่มรายวิชาทางด้านพอลิเมอร์และเซรามิก และรายวิชาสำหรับการเยี่ยมชมโรงงานเข้าไปเพื่อให้นิสิตได้มีความรู้ครอบคลุมศาสตร์ทางด้านนี้และได้สัมผัสการทำงานและกระบวนการผลิตวัสดุในอุตสาหกรรม

ในปีการศึกษา 2561 ที่ผ่านมา องค์ความรู้และเทคโนโลยีทางโลหะและวัสดุได้ก้าวรุดหน้าอย่างมาก ทั้งในด้านการนำมาใช้เพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์หรือสร้างนวัตกรรมใหม่ ภาควิชาฯ จึงได้เพิ่มรายวิชาและจัดกลุ่มวิชาเลือกออกเป็น 2 กลุ่มให้เหมาะสมกับความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีเพื่อให้บัณฑิตที่จบออกไปมีความรู้รอบและรู้ลึก และสามารถคิดเป็น ทำเป็น วิเคราะห์และแก้ปัญหาได้อย่างรวดเร็ว และสามารถนำวิชาการไปประยุกต์ในงานวิศวกรรมโลหการได้อย่างเหมาะสม กลุ่มวิชาแรกเรียกว่ากลุ่มวิชาวัสดุขั้นสูง (Advanced Materials) รายวิชาในกลุ่มนี้เกี่ยวข้องกับโลหะและวัสดุใหม่ที่ก้าวลํ้า ทันสมัย เช่น Superalloy, Electronic Materials, Cellular Metal, Composite Materials และ Nano-Structured and Amorphous Materials ส่วนกลุ่มที่สองเกี่ยวข้องกับกรรมวิธีผลิต คือ กลุ่มวิชากระบวนการผลิตขั้นสูง (Advanced Processing) มีรายวิชาที่น่าสนใจอย่างมาก เข่น Tribology of Materials, Surface Technology, Welding Engineering, Electroplating และ Jewelry Metals and Processing นอกจากรายวิชาเลือกที่น่าสนใจแล้วรายวิชาแกนระดับสาขาก็สำคัญมากเช่นกัน เพราะเป็นองค์ความรู้ที่ต้องมีในบัณฑิตโลหการทุกคน ได้แก่ วิชา Corrosion of Metals, Failure Analysis และ Materials Selection and Design